
کارهای زود بازده در روستا به فعالیتهایی اطلاق میشود که با سرمایه گذاری نسبتا کم و در زمان کوتاه، قادر به ایجاد درآمد و اشتغال هستند. این نوع کسب و کارها شرایط موجود در روستاها، نظیر هزینههای پایینتر و دسترسی به منابع طبیعی، پتانسیل بالایی جهت موفقیت دارند. راهاندازی کار در روستا با سرمایه کم میتواند درآمد میلیونی بههمراه داشته باشد و باعث رونق اقتصادی شود. مشاغلی مانند کشاورزی کوچک، دامپروری سبک، گردشگری روستایی و فروش محصولات محلی از جمله گزینههای پرسود هستند. در ادامه به چند ایده زودبازده روستایی همراه با درآمد متوسط هر کدام میپردازیم.
پرورش مرغ بومی در مقیاس کوچک، یکی از مشاغل زودبازده روستایی است. طبق بررسیها میتوان با حدود ۴.۵ تا ۶ میلیون تومان (بدون احتساب زمین) یک واحد کوچک مرغبومی راهاندازی کرد. همچنین پس از یک دوره پرورش مرغ، هزینهها جبران شده و از دورههای بعدی، تقریباً تمام فروش به سود خالص تبدیل میشود. مقاومت مرغهای محلی در برابر بیماری و سرما نیز تلفات را کاهش داده و ریسک کسبوکار را کمتر میکند.
درآمد: درآمد هر مرغداری، به تعداد مرغ و وسعت زمین بستگی دارد. به عنوان مثال، ۲۰۰ مرغ بومی میتوانند روزانه حدود ۸۰ عدد تخم بگذارند. با فروش هر تخم مرغ به قیمت تقریبی ۲٬۰۰۰ تومان، درآمد ماهانه حدود ۵ تا ۶ میلیون تومان به دست میآید. پس هرچه تعداد مرغها و وسعت زمین بیشتر باشد، درآمد نیز بیشتر خواهد بود.
گردشگری روستایی و ایجاد اقامتگاه بومگردی، ایدهای جذاب برای کارهای زود بازده در روستا است. این موضوع در بسیاری از طرحهای گردشگری زودبازده، بهعنوان یکی از بهترین روشهای درآمدزایی معرفی شده است. ارائه تجربه زندگی روستایی، غذاهای محلی و محیط سنتی به گردشگران باعث جذب بیشتر مهمان میشود. بهعنوان نمونه، یک کارآفرین در روستای گرمه کاشان با دریافت وام ۵۰ میلیون تومانی توانست اقامتگاه بومگردی راهاندازی کند که اکنون درآمدزاست. در مجموع با سرمایهگذاری معقول و بازاریابی، بومگردی میتواند از پردرآمدترین کسبوکارهای روستایی باشد.
درآمد: اقامتگاهها معمولاً شبی ۲۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومان بهازای هر مسافر دریافت میکنند و سالانه حدود ۶۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان درآمد دارند. این رقم، معادل میانگین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان در ماه است.
کشت و فروش سبزیجات تازه و خانگی، از کسبوکارهای زودبازده برای روستاییان است. بسیاری از خانوادهها میتوانند در باغچه یا زمین کوچک خود سبزی و صیفیجات پرورش داده و مازاد را بفروشند. هزینه کاشت سبزی خانگی پایین است و بازار فروش همیشه وجود دارد. با بستهبندی بهداشتی و تحویل به سوپرمارکتها یا میادین ترهبار شهری، میتوان حاشیه سود را بالاتر برد. (برای نمونه، بستهبندی سبزیجات و سبزیهای خشک یک کسبوکار خانگی پرسود به شمار میرود.)
درآمد: هر چند میزان درآمد بستگی به حجم تولید دارد، اما یک مثال واقعی نشان میدهد که اگر فروشنده سبزی روزانه بیش از ۳۰۰ بسته سبزی در شهر بفروشد، درآمد روزانه حدود ۱۰۵ هزار تومان خواهد داشت. این معادل بیش از ۳ میلیون تومان در ماه است. حتی فروش محلی سبزی (مانند سبزی خوردن، سبزی خشک یا سرخشده)، میتواند مشتریان ثابتی داشته باشد.
پرورش قارچ دکمهای یا صدفی از مشاغل زودبازده در روستا است. میتوان حتی در فضای کوچکی مثل زیرزمین منزل این کار را شروع کرد. به طور نمونه، یک سالن ۱۰۰ مترمربعی با ۱۰ تن کمپوست در هر دوره کشت حدود ۷ تن قارچ تولید میکند. قارچ در مدت کوتاه (۵۰ الی ۶۰ روز) به محصول میرسد و دانش فنی پیچیدهای نیاز ندارد. ضمن اینکه تقاضای بازار برای قارچ بالاست و محصول را میتوان به صورت تازه یا خشکشده عرضه کرد.
درآمد: با قیمت فعلی (~۲۵ هزار تومان در هر کیلو قارچ دکمهای)، فروش هر دوره حدود ۱۷۵ میلیون تومان خواهد بود. پس از کسر هزینههای ثابت (حدود ۱۰۰ میلیون برای تجهیز سالن) و جاری (حدود ۵۰ میلیون در هر دوره)، سود خالص هر دوره نزدیک به ۲۵ میلیون تومان برآورد شده است. اگر هر دوره مثلاً ۲ الی ۳ ماه طول بکشد، سود ماهانه معادل حدود ۸ تا ۱۲ میلیون تومان میشود.
امروزه فروش آنلاین محصولات محلی، یک فرصت طلایی برای روستاییان است. محصولاتی مثل عسل طبیعی، لبنیات سنتی، سبزی و میوه ارگانیک، خشکبار و لواشک خانگی را میتوان از طریق اینترنت مستقیماً به دست مصرفکننده در شهرهای مختلف رساند. برای موفقیت در فروش آنلاین، بستهبندی مناسب، تضمین کیفیت و جلب اعتماد مشتریان (مثلاً با ارائه گواهی ارگانیک برای عسل یا لبنیات) بسیار مهم است.
درآمد: درآمد فروشگاه اینترنتی وابسته به تلاش و حجم کار است، اما برای یک فروشگاه آنلاین خانگی با سرمایه و وقت متوسط، میتوان انتظار ۵ تا ۱۵ میلیون تومان درآمد ماهانه داشت. برخی کسبوکارهای موفق محلی حتی به فروش ماهانه بالای ۵۰ میلیون تومان رسیدهاند.
فروش اینترنتی باعث حذف واسطهها و افزایش سود تولیدکننده میشود. مثلا یک بانوی روستایی با فروش عسل، مربا و صنایع دستی در شبکههای اجتماعی توانسته بود مشتریان دائمی در سراسر کشور پیدا کند. همچنین پلتفرمهای معتبری مثل «باسلام» و فروشگاههای آنلاین، بستر امنی برای عرضه محصولات روستایی فراهم کردهاند.
زنبورداری، یکی از سنتیترین و پرسودترین مشاغل روستایی است که درآمد نسبتا خوبی را بههمراه دارد. عسل ایرانی کیفیت بسیار بالایی دارد و بازار داخلی و صادراتی برای آن مهیاست. علاوه بر فروش عسل، فرآوردههای جانبی مانند موم، برهموم، ژل رویال و گرده گل نیز قابل فروشاند که درآمد اضافی برای زنبوردار به همراه دارد. بسیاری از نهادها (مثل صندوق کارآفرینی امید) نیز به زنبورداران روستایی وامهای کمبهره تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان اعطا میکنند که میتواند به گسترش این کسبوکار کمک کند.
درآمد: بنا بر تجربه زنبورداران، با داشتن مثلاً ۵۰ کندوی عسل میتوان به اندازه حقوق یک کارمند در سال درآمد کسب کرد. هر کندوی زنبور عسل به طور متوسط سالانه ۱۰ تا ۱۵ کیلو عسل تولید میکند. اگر قیمت هر کیلو عسل طبیعی را حتی حدود ۸۰۰ هزار تومان در نظر بگیریم، درآمد سالانه هر کندو ۸ تا ۱۲ میلیون تومان خواهد بود. در مجموع، ۱۰ کندو حدوداً ۹۰ تا ۱۴۰ میلیون تومان فروش عسل در سال دارند که بخش عمده آن سود خالص است (هزینه خوراک شکر و مراقبت نسبتاً پایین است). به عنوان مثال، یک زنبوردار لرستانی با ۲۵۰ کندو، سالانه ۴ تن عسل تولید میکند که درآمد ماهانه او را به حدود ۲۵۰ میلیون تومان در ماه رسانده است.
راهاندازی نهالستان و فروش نهال درختان میوه یا زینتی یک فرصت درآمدزای دیگر است. برای شروع، فضای زیادی نیاز نیست؛ حتی چند صد متر مربع از حیاط یا باغچه کافیست و میتواند مقداری پول نقد مناسبی بیاورد. مثلا میتوان با تهیه بذر یا پاجوش درختان پرمخاطب (گردو، بادام، مرکبات، انگور و…) صدها نهال پرورش داد.
زمان فروش نهال معمولاً فصلهای پاییز و زمستان است که کشاورزان و باغداران کاشت میکنند. با تبلیغ در شهرهای اطراف و همکاری با جهاد کشاورزی منطقه میتوانید مشتریان خوبی جذب کنید. همچنین وامهای روستایی بنیاد برکت یا منابع دیگر برای ایجاد نهالستان در دسترس است.
درآمد: اگر فرض کنیم یک نهال میوه را به طور متوسط ۳۰ هزار تومان بفروشید و در سال اول ۱۰۰۰ نهال تولید کنید، درآمد ناخالص حدود ۳۰ میلیون تومان خواهد بود. هزینههای شما بیشتر شامل بذر یا قلمه (که در مواردی رایگان از طبیعت یا باغداران قابل تهیه است)، کیسه خاک و آبیاری خواهد بود. بنابراین بخش عمده فروش نهال سود خالص است. برخی نهالهای گرانقیمتتر (مثلاً نهالهای اصلاحشده یا گونههای کمیاب) ممکن است هر کدام ۱۰۰ هزار تومان یا بیشتر قیمت داشته باشند که سود را بالاتر میبرد.
پرورش ماهی در استخرهای کوچک یا حوضچههای پلاستیکی، بهخصوص در روستاهای دارای آب کافی، کسبوکاری زودبازده است. گونههایی مانند ماهی قزلآلا، کپور یا حتی ماهیان زینتی قابل پرورشاند. نیاز بالای بازار به ماهی تازه (در داخل و برای صادرات) تضمین فروش محصول است. بسیاری از مزارع کوچک ماهی پس از یکی دو دوره موفق، تولیدشان را افزایش دادهاند. همچنین میتوان از استخر ذخیره آب کشاورزی دومنظوره استفاده کرد تا هم ماهی پرورش داد و هم آب آن برای آبیاری باغها استفاده شود.
درآمد: بهعنوان مثال اگر ۱۰۰۰ بچهماهی قزلآلا بخرید و آنها را طی ۶ ماه تا وزن ۱ کیلوگرم پرورش بدهید، اگر قیمت هر کیلو ماهی را حدود ۲۵۰ هزار تومان حساب کنیم، درآمد کل دوره حدود ۲۵۰ میلیون تومان میشود. هزینهها شامل خرید بچهماهی (حدود ۱۰ میلیون تومان برای ۱۰۰۰ قطعه) و خوراک و نگهداری (مثلاً ۲۰ میلیون تومان) است. بنابراین سود خالص دوره تقریباً ۲۲۰ میلیون تومان خواهد بود. یعنی ماهانه نزدیک به ۳۶ میلیون تومان سود خالص (با فرض دوره ۶ ماهه) به دست میآید. البته این یک سناریوی ایدهآل با تلفات صفر است؛ در عمل ممکن است مقداری تلفات یا هزینههای اضافی باشد. با این حال حتی با درنظرگرفتن هزینهها، سود پرورش ماهی بسیار قابل توجه است.
در مناطق روستایی که باغستانها یا جنگلهای کنترلشده وجود دارند، جمعآوری شاخههای خشک و تبدیل آن به هیزم یا زغال یک راه کسب درآمد سنتی، اما موثر است. رعایت مجوزها و قوانین منابع طبیعی مهم است؛ برای جلوگیری از قطع درختان غیرمجاز، از باقیماندههای هرس یا باغات شخصی استفاده کنید. بستهبندی تمیز و یکسانسازی اندازه هیزمها یا کیفیت زغال تولیدی نیز به فروش بهتر کمک میکند.
هیزم: باغداران معمولاً چوبهای حاصل از هرس درختان میوه را نیاز ندارند. شما میتوانید این چوبها را جمعآوری و خشک کرده و بستهبندیشده به فروش برسانید (مثلاً برای مصارف بخاری هیزمی، تنور نانوایی سنتی یا شومینه در شهرها).
زغال: با کورههای سنتی کوچک، میتوان از همین چوبها زغال چوب تولید کرد که تقاضای زیادی برای کبابیها و قهوهخانهها دارد. درآمد این کار وابسته به حجم کار است؛ اما چون ماده اولیه اغلب ارزان یا رایگان (چوب هرسشده) تأمین میشود، فروش آن تقریباً سود خالص است. برای مثال، در یک ایده کارآفرینی آمده است تهیه زغال از چوبهای خشک و هرسشده و فروش آن به باغداران یا مراکز فروش، سود قابلتوجهی دارد.
درآمد: قیمت هر کیلو زغال خوب، حدود ۵۰ الی ۱۵۰ هزار تومان است. اگر شما در هفته 20 کیسه زغال ۵ کیلویی تولید و هر کیسه را مثلاً ۱۵۰ هزار تومان بفروشید، درآمد ماهانهتان حدود ۲۰ الی ۶۰ میلیون تومان خواهد بود.
راهاندازی یک آرایشگاه مردانه یا زنانه در روستا، میتواند درآمد پایدار و خوبی ایجاد کند. اغلب اهالی روستا برای اصلاح مو یا آرایش مجبورند به شهرهای نزدیک بروند؛ بنابراین وجود یک سالن محلی با قیمت مناسب با استقبال مواجه میشود. وجود یک آرایشگاه در روستا علاوه بر درآمدزایی، باعث ماندگاری پول در جامعه محلی و حتی جذب مشتری از روستاهای اطراف میشود. توصیه میشود آرایشگران روستایی دورههای آموزشی حرفهای ببینند تا خدمات با کیفیت شهری را در روستا ارائه دهند و بدین ترتیب مشتریان وفاداری پیدا کنند.
درآمد: درآمد دقیق بستگی به جمعیت روستا و تعرفه خدمات دارد. با این حال به طور میانگین در ایران، یک آرایشگر مردانه حدود ۶ تا ۸ میلیون تومان در ماه درآمد دارد و آرایشگر زنانه حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان در ماه. در روستاهای کوچک ممکن است این ارقام کمی پایینتر باشد (به دلیل قیمت کمتر خدمات)، اما از طرفی هزینههای سالن نیز کمتر است (اجاره مغازه ارزانتر، کمک برخی از اهالی و…). مثلا اگر یک آرایشگر مردانه روستایی روزانه ۵ مشتری با متوسط نفری ۳۰ هزار تومان داشته باشد، درآمد ماهانه نزدیک ۴٫۵ میلیون تومان خواهد بود. برای آرایشگر زنانه، ارائه خدماتی مانند بافت مو، حنابندان محلی، پیرایش عروس در مراسم روستا و… میتواند درآمد را افزایش دهد.
نان یکی از نیازهای روزمره مردم است و دایر کردن نانوایی در روستا هم یک شغل خدماتی ضروری و هم درآمدزاست. بسیاری از روستاهای پرجمعیت حداقل به یک نانوایی نیاز دارند. البته گرفتن مجوز نانوایی نیازمند طی کردن دورههای بهداشت و مهارت است و ممکن است چند ماه زمان ببرد. اما پس از شروع کار، نانوایی جزو کسبوکارهای کمریسک محسوب میشود. نانوایی از شغلهایی است که مشتری تضمینشده دارد و در رکود اقتصادی هم تقاضای نان کم نمیشود. همچنین نانوا با پخت نان باکیفیت، میتواند مشتریان را از روستاهای مجاور هم جذب کند.
درآمد: به طور معمول، یک نانوایی لواش یا بربری، میتواند ماهانه بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد. اگر کیفیت نان بالا باشد و تنوع نانها (تافتون، سنگک، لواش، بربری) ارائه شود، این عدد بیشتر نیز خواهد شد. البته از این درآمد باید هزینههای آرد، سوخت، دستمزد شاگرد نانوا و غیره نیز کسر شود. حاشیه سود خالص یک نانوایی سنتی، معمولاً حدود ۳۰٪ است. برای نمونه، یک نانوایی در محلهای پرجمعیت، روزانه شاید ۱۵۰۰ نان بفروشد. اگر متوسط سود هر نان را ۵۰۰ تومان هم در نظر بگیریم، سود خالص روزانه حدود ۷۵۰ هزار تومان و ماهانه بیش از ۲۰ میلیون تومان میشود.
علاوه بر ایدههای فوق، استفاده از طرحهای کارآفرینی در روستا و تسهیلات دولتی میتواند به موفقیت کسبوکار روستایی سرعت ببخشد. نهادهایی مانند بنیاد برکت، صندوق کارآفرینی امید و بانک کشاورزی، وامهای کمبهره ۴٪ تا ۱۲٪ برای کسبوکارهای روستایی ارائه میکنند. سقف این وامها معمولاً تا ۱۰۰ میلیون تومان است و با یک تنفس بازپرداخت داده میشود.
به عنوان مثال، یک کارآفرین در روستای فین (اطراف کاشان) با وام ۵۰ میلیون تومانی یک کارگاه گلابگیری راهاندازی کرد و دیگری در روستای گرمه با همین مبلغ اقامتگاه بومگردی ساخته است.
همچنین طرحهایی نظیر ایجاد صندوقهای خرد محلی و تعاونیهای روستایی از سوی دولت و جهاد کشاورزی در جریان است. این تعاونیها به اهالی امکان میدهند به صورت گروهی وام بگیرند یا تجهیزات گرانقیمت را مشترکاً استفاده کنند.
ایدههای ناب روستایی، ابتکاراتی هستند که با بهره برداری از ویژگیها و منابع منحصر به فرد مناطق روستایی، میتوانند تحولی چشمگیر در توسعه اقتصادی و اجتماعی این مناطق ایجاد کنند. این ایدهها به دلیل خلاقیت و سازگاری با شرایط محلی، به افزایش درآمد و اشتغال زایی کمک میکنند. علاوه بر این، به حفظ و ارتقاء هویت فرهنگی و محیطی روستاها نیز منجر میشوند. یکی از این ایدههای ناب، استفاده از محصولات بومی و محلی است. به عنوان مثال تولید عرقیات گیاهی یا محصولات کشاورزی ویژه مانند زعفران و زغال سنگ، از ایدههای ناب روستایی محسوب میشوند. این فعالیتها میتوانند به تقویت اقتصاد محلی و ایجاد فرصتهای شغلی جدید در مناطق روستایی منجر گردند. ایده دیگری که در این زمینه بسیار موفقیت آمیز بوده، ایجاد مراکز بومگردی و اقامتگاههای سنتی است.
این مراکز، با ارائه تجربه ای منحصر به فرد از زندگی روستایی و فرهنگ محلی، میتوانند گردشگران داخلی و خارجی را جذب کنند و به افزایش درآمد و اشتغال در روستا کمک نمایند. علاوه بر این، راه اندازی کارگاههای تولید صنایع دستی مانند قالی بافی و خیاطی به هنر و مهارتهای محلی وابسته است. در نتیجه میتوانند بازار جدیدی برای محصولات بومی ایجاد کنند. این امر به حفظ مهارتهای سنتی و فرهنگی منجر میگردد. در کنار اینها، استفاده از تکنولوژیهای نوین در کشاورزی و دامپروری نیز از دیگر ایدههای ناب روستایی است. این ایده میتواند به بهبود بهره وری و کاهش هزینهها منجر شود. به طور کلی، این ایدهها با تمرکز بر بهره برداری از پتانسیلهای محلی و توجه به نیازهای بازار، میتوانند به توسعه پایدار و ارتقاء کیفیت زندگی در مناطق روستایی کمک کنند. در نتیجه به ایجاد بستری مناسب برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی این مناطق منجر میشوند.
کارهای زود بازده در روستا اهمیت ویژهای دارد. این فعالیتها همان ایدههای ناب روستایی هستند که میتوانند علاوه بر اشتغالزایی، به توسعه پایدار کمک کنند. با توجه به منابع طبیعی و هزینه کم زندگی، راه اندازی این نوع کسب و کارها میتواند به تحول اقتصادی مثبت منجر شود. با ارائه فرصتهای شغلی پایدار و درآمد زایی در محل زندگی، انگیزه برای ترک روستا و جستجوی فرصتهای شغلی در شهر کاهش مییابد. علاوه بر این، کارهای زودبازده به دلیل استفاده از منابع محلی و طبیعی، میتوانند به بهبود اقتصاد محلی و تقویت زنجیره تامین مواد اولیه کمک کنند.
کارهای زود بازده در روستا اغلب از تکنولوژیهای ساده و مقرون به صرفه استفاده میکنند. این امر به روستاییان این امکان را میدهد تا با کمترین هزینه، کیفیت محصولات خود را ارتقاء دهند و به بازارهای جدید دسترسی پیدا نمایند. علاوه بر این، توسعه کارهای زودبازده به افزایش تنوع اقتصادی در روستاها منجر میشود و مانع از وابستگی به کشاورزی سنتی و دامپروری میگردد. این اقدامات میتوانند به افزایش توانمندیهای محلی، بهبود زیرساختهای اجتماعی و اقتصادی و تقویت همبستگی اجتماعی در روستاها کمک کنند. به طور کلی، بررسی و پیاده سازی ایدههای ناب روستایی میتوانند به ایجاد فرصتهای شغلی پایدار کمک نمایند. علاوه بر این منجر به تقویت اقتصاد محلی، ارتقاء کیفیت زندگی روستاییان وتوسعه پایدار مناطق روستایی میشوند.
به باور دکتر ماکان آریا پارسا، کارآفرینی در روستاها میتواند تحولی بزرگ در اقتصاد و اجتماع این مناطق ایجاد کند. مهمترین دستاوردهای این طرحها عبارتاند از:
اشتغالزایی و جلوگیری از مهاجرت: ایجاد کسبوکارهای محلی مانند کشاورزی، صنایع دستی و گردشگری فرصتهای شغلی تازهای فراهم کرده و مانع ترک روستا میشود.
تقویت اقتصاد محلی: استفاده از منابع بومی باعث گردش پول در همان جامعه و ارتقای سطح معیشت مردم میشود.
حفظ هویت فرهنگی: تولید صنایع دستی و غذاهای سنتی به ماندگاری فرهنگ محلی کمک کرده و احساس تعلق روستاییان را تقویت میکند.
بهبود زیرساختها و خدمات: رشد اقتصادی نیاز به توسعه جادهها، آموزش و خدمات بهداشتی را افزایش داده و کیفیت زندگی را بالا میبرد.
حفاظت از محیط زیست: طرحهای پایدار مانند کشاورزی ارگانیک و انرژیهای تجدیدپذیر موجب حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی میشوند.
توانمندسازی و ارتقای مهارتها: آموزش و یادگیری مهارتهای جدید، روستاییان را برای رقابت در اقتصاد امروز آماده میکند.
تقویت نوآوری: این طرحها فرصت آزمایش ایدههای تازه را فراهم کرده و خلاقیت و ابتکار را در جامعه روستایی افزایش میدهند.
موارد فوق تنها گوشهای از فرصتهای کسبوکار زودبازده در روستا هستند. هر روستا بسته به موقعیت و فرهنگ خود پتانسیلهای متفاوتی دارد؛ از کشاورزی نوین گرفته تا صنایع دستی و گردشگری. مهم آن است که با برنامهریزی و استفاده از دانش روز اقدام به راهاندازی کسبوکار کنید. خوشبختانه هزینههای زندگی و اجاره در روستا پایینتر است و با پشتکار میتوان حتی با سرمایه کم، به درآمد مناسبی رسید و به رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال در زادگاه خود کمک کرد.
توصیه میشود قبل از شروع کارهای زود بازده در روستا، از مراکز جهاد کشاورزی و فنیوحرفهای مشاوره بگیرید. بسیاری از شهرستانها کارگاههای آموزشی (مثلاً پرورش قارچ، زنبورداری، صنایع دستی و…) برگزار میکنند که شرکت در آنها دانش و اطمینان شما را بالا میبرد. در نهایت، با استفاده از تسهیلات موجود و خلاقیت در بهرهبرداری از منابع محلی، میتوان به نتایج چشمگیری در کارآفرینی روستایی رسید و به درآمدهای پایدار و میلیونی دست یافت.