همه خوانندگان حرفه‌ای می‌دانند که قبل از اجرای آواز، باید صدایشان را گرم کنند. همانطور که ورزشکاران ابتدا کمی بدنشان را گرم کرده و سپس تمرینات دشوار را آغاز می‌کنند، خوانندگان نیز پیش از شروع به خواندن یک قطعه، باید حنجره خود را آماده کنند. آماده کردن حنجره و در نتیجه صداسازی پیش از آواز خواندن یا اجرای قطعه، گرم کردن صدا (Vocal Warm-Ups) نامیده می‌شود. چندین تمرین کلی برای گرم کردن صدا وجود دارد که شامل زمزمه، خمیازه، تمرین نی، لیپ رول، تمرین چرخش زبان و… می‌شود. اگر قصد دارید به یک خواننده یا گوینده حرفه‌ای با صدای نافذ تبدیل شوید، لازم است این تکنیک‌ها را به خوبی بشناسید و اجرا کنید. در ادامه مقاله هر کدام از این تکنیک‌ها را توضیح می‌دهیم.
برخی از مهم‌ترین روش‌ها و تکنیک‌های گرم کردن صدا عبارت‌اند از:
تحقیقاتی که در مقاله‌ای با عنوان (Nonmedical Treatments of Vocal Fold Nodules: A Systematic Review) درباره تکنیک خمیازه انجام شده نشان می‌دهد که انجام تکنیک خمیازه برای ریلکس کردن صدا و بهبود تارهای صوتی بسیار مناسب است. برای انجام این تکنیک ابتدا مقداری آب گرم بنوشید، سپس نفس عمیق بکشید (تنفس دیافراگمی)، سپس دهان خود را درست مانند حالتی که قصد دارید خمیازه بکشید، باز کنید تا عضلات حنجره‌تان کش بیاید. حال سعی کنید در این حالت هم نفس عمیق بکشید. تکرار این تمرین در طول روز، باعث می‌شود که تارهای صوتی شما حسابی آماده آواز خواندن شود.
تکنیک بعدی زمزمه کردن (Whispering) است. این تکنیک با تکرار آوای “آه” به صورت ممتد، ولی آرام به شما کمک می‌کند تنفس خود را تقویت کرده و صدایتان را گرم کنید. تحقیقات علمی مختلفی روی این تکنیک انجام شده که اکثر آنها نشان می‌دهد که این تکنیک، نه تنها به گرم کردن صدا کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش تاثیر عاطفی صدا و به اصطلاح تغییر رنگ آن به سمت خوشایند شدن می‌رود. همچنین با انجام این تکنیک، می‌توانید تنش موجود در صدای خود را تا حدودی برطرف کرده و یک تمرین آواز کاملا حرفه‌ای داشته باشید.
تمرین نی (Straw) بسیار ساده، ولی موثر است. این تمرین باعث می‌شود که فشار بیرون زدن هوا از قفسه سینه و گلو به یک تعادل نسبی رسیده و صدای شما به اصطلاح عمق پیدا کند. کافی است یک نی ساده را بردارید و در آن بدمید. این کار به مرور باعث قوی‌تر شدن صدای شما، تقویت تارهای صوتی و افزایش نفس برای انجام تمرین‌های حرفه‌ای خوانندگی می‌شود.
خبر خوب اینکه از نی نوشابه نیز می‌توان برای انجام این تمرین استفاده کرد. در روزهای اولیه تمرین، تنها یک صدای ممتد با نی بسازید. قرار دادن نی در یک لیوان آب و تمرکز روی ثابت ماندن شدت صدا، تمرینی بسیار مناسب برای گرم کردن صداست. بعد که حرفه‌ای شدید، می‌توانید نت‌ها را نیز اجرا کنید.
تمرین لیپ رول (Lip roll practice)، جزو تمرین‌های نسبتا پیشرفته برای داشتن یک صدای مناسب و تاثیرگذار است. از فواید این تمرین می‌توان به کشش تارهای صوتی، گرم کردن عضلات حلق، بهبود تسلط بر عملکرد صدا و زیر و بمی آن اشاره کرد. برای بهره بردن از فواید تمرین لیپ رول کافی است یک نت که می‌توانید به خوبی اجرا کنید را انتخاب کرده و همزمان با ادای آن، لب‌ها را به صورت دایره‌ای بچرخانید و اجازه دهید که جریان هوا هنگام ادای نت، با لرزش از لب‌های شما به بیرون جریان یابد.
این کار باعث می‌شود تنش‌های صوتی شما آزاد شود. تمرین لیپ رول باید به صورت روزانه و در حد چند دقیقه ادامه یابد تا نتیجه مثبت دهد. همچنین یادتان باشد که چرخش لب‌ها را در حین تمرین به صورت برعکس نیز امتحان کنید.
تمرین چرخش زبان (Tongue Trill) نیز به منظور آزادسازی تنش صوتی و گرم شدن عضلات زبان و گلو انجام می‌شود. برای انجام این تمرین کافی است نوک زبان خود را به سقف دهان چسبانده و سعی کنید نت “رِ” را ادا کنید. بعد از اینکه در اجرای نت “رِ” خبره شدید، نوبت به ادای دیگر نت‌ها و در گام‌های بالاتر است. این کار باعث می‌شود همزمان با افزایش قوت عضلات زبان، از دست تنش‌ها و گرفتگی‌های ماهیچه‌های زبان نیز خلاص شوید. این تنش‌ها می‌تواند تاثیر منفی روی آواز خواندن داشته باشد.
علاوه بر دیافراگم، زبان و عضلات گلو و فک ما نیز در اجرای درست یک آواز و خوانندگی حرفه‌ای نقشی مهم دارد. وقتی فک ما ریلکس باشد، بهتر می‌توانیم صحبت کنیم و آواز بخوانیم. تمرین آرام‌سازی فک (Jaw Loosening) را نیز می‌توانید به سادگی برای گرم کردن صدا انجام دهید. ابتدا فک خود را شل کنید. حال سعی کنید در حین نگاه کردن به بالا، فک خود را کامل باز کنید. بعد از چند ثانیه باز ماندن دهان، آن را به آرامی ببندید. حال فک خود را به چپ و همزمان چشمانتان را نیز به سمت چپ بچرخانید. بعد از چند ثانیه، همین تمرین را برای سمت راست صورت خود تکرار کنید. توجه داشته باشید در حین چرخاندن فک به سمت چپ و راست، گردنتان نچرخد.
تمرین اسلاید بین دو اکتاو (Two Octave Pitch Glide)، یک تمرین پیشرفته برای افزایش دامنه صدا و کنترل بهتر روی آن انجام می‌شود. برای اجرای این تمرین ابتدا با صدای «اووووه» یا «ایییی» کار خود را شروع کنید. سپس در محدوده دو اکتاوی به سراغ نت‌های کروماتیک بروید. همین‌طور که در محدوده صدا بالا و پایین می‌روید، از صدای سینه به صدای سر منتقل خواهید شد و همین باعث گرم شدن صدا، آزاد شدن تنش‌های آن و افزایش قدرت ماهیچه‌های گلویتان می‌شود.
وکال سایرنس (Vocal Sirens) یا آژیر صوتی، یکی دیگر از تمرین‌های پیشرفته برای گرم کردن صدا و آماده‌سازی برای خوانندگی است. این تمرین با هدف افزایش دامنه و کشش صوت انجام می‌شود. با انجام درست این تمرین، می‌توانید به خوبی زیر و بم‌ها و ظرافت‌های یک آواز را رعایت و اجرا کنید. برای انجام این تمرین، ابتدا صاف بایستید و پاهایتان را به اندازه عرض شانه باز کنید. سپس با خواندن صدای “اوه” در پایین‌ترین نتی که برایتان ساده است، کار خود را شروع کنید. بعد به تدریج صدای خود را در محدوده مجاز بالا ببرید و به بالاترین نت خود برسید. هنگامی که به اوج صدای خود رسیدید، شروع به پایین آمدن کنید و به نت شروع برگردید.
داشتن کنترل روی تغییر فرکانس صدا، مهارتی است که با تمرین وکال اسلاید (Vocal Slide) می‌توانید به دست آورید. برای انجام این تمرین، ابتدا باید یک آهنگ مناسب و در محدوده صوتی خود انتخاب کنید. سپس اولین نت را به آرامی ادا کنید و با رفتن به سمت بالای دامنه‌ی صوتی خود، صدای خود را بلندتر کنید. با انجام این تمرین، متوجه خواهید شد که بعضی نت‌ها را نمی‌توانید (که در محدوده میانی قرار دارند) به خوبی ادا کنید. این نت یا نت‌ها را محدوده شکست می‌نامند. با مشخص شدن این محدوده، این بار از همانجا با یک صدای نرم تمرین را تکرار کنید تا عضلات گلوی شما توانایی ادای آن را به دست آورد و در نتیجه کنترلی عالی روی تغییر فرکانس صدایتان به دست آورید.
تنفس شکمی یا تنفس دیافراگمی به شما کمک می‌کند هم نفستان باز شود، هم صدایی عمیق و با کیفیت‌تر به دست آورید. برای انجام این تمرین ابتدا روی پشت دراز بکشید و زیر سرتان یک بالشت قرار دهید و زانوها را به سمت شکم خم کنید. بدنتان که ریلکس شد، یک دست را روی سینه و دست دیگر را زیر آن قرار دهید. سپس با بینی نفس بکشید تا شکمتان به بیرون حرکت کند و باعث شود دستتان بالا بیاید. توجه داشته باشید دستی که روی سینه است، باید تا حد امکان بی‌حرکت بماند. در مرحله بعد عضلات شکم خود را سفت کنید تا شکمتان به داخل حرکت کند و باعث شود دستتان هنگام بازدم پایین بیاید. یادتان باشد در تمام مدت دم و بازدم، لب‌های شما باید بسته باشد.
تمرین بازدم یا هیس، برای درمان بیماری‌های تنفسی نیز به کار می‌رود و برای همین است که انجام آن به شما کمک می‌کند تا جریان هوای خروجی را کنترل کرده و به تارهای صوتی خود آسیب نزنید. بخشی از دلیل خر و پف شبانه، آسیب به تارهای صوتی است. برای انجام تمرین بازدم یا هیس، ابتدا در حالت ایستاده یا نشسته، دستان خود را روی قسمت پایینی قفسه سینه قرار دهید. سپس در حین نفس کشیدن، با دست خود به سمت پایین و داخل سینه فشار وارد کنید. بعد از اینکه چند ثانیه در این حالت باقی ماندید، به آرامی نفس خود را با بازدم از طریق بینی آزاد کنید.
تمرینات کششی برای گرم کردن شانه‌ها، عضلات بدن و گردن انجام می‌شود. با این کارر، کل بدن شما ریلکس شده و بهتر می‌توانید تمرینات آواز خود را انجام دهید. برای انجام این تمرینات، ابتدا پاهای خود را به اندازه عرض شانه باز کنید و گردنتان را به آرامی به چپ و راست بچرخانید تا عضلات آن حسابی کش آید و نرم شود. سپس دست‌ها را باز کرده و دست راست را با چرخاندن کمر به پای چپ و دست چپ را با چرخاندن کمر به پای راست نزدیک کنید. در نهایت نیز با دستانتان سرشانه‌های خود را بگیرید و سعی کنید شانه‌های خود را به صورت دایره‌ای بچرخانید.
ایجاد صدای M و N انگلیسی یکی دیگر از تمرینات موثر برای آزادسازی بیشتر عضلات صوتی است. در زمان تولید صدا، با فشردن آرام لب‌ها به یکدیگر و در برخورد با تارهای صوتی، صدای M ایجاد می‌شود. برای ایجاد صدای همخوان N نیز کافی است حرکت هوایی که از طریق بینی خارج می‌شود را دنبال کنید. برای این کار لب‌های شما کمی از هم باز می‌شوند. زبان سقف دهان شما را درست پشت دندان‌هایتان لمس می‌کند. هنگام ادای M و N باید لرزشی را در بینی خود احساس کنید. انجام این تمرین باعث می‌شود تارهای صوتی شما به خوبی تقویت شود.
یکی از روش‌های گرم کردن صدا، انجام تمرینات کششی و تنفسی است. انجام این تمرین‌ها باعث تقویت دیافراگم و انعطاف‌پذیری بدنی فرد خواننده می‌شوند. همچنین به آزادسازی تنش عضلات گلو و بدن کمک می‌کنند تا فرد بتواند اجرای خوبی داشته باشد. برای مثال حرکات کششی استاتیک می‌توانند عضلات خاصی از فرد که در حین خوانندگی درگیر است را هدف قرار دهند. کشش قفسه سینه، عضلات شکم و ناحیه میانی شانه جزو تمرین‌های موثر برای گرم کردن صدای خواننده هستند.
احتمالا تا اینجا متوجه اهمیت گرم کردن صدا شده‌اید. با این حال بد نیست به مزایای کلی تمریناتی که توضیح دادیم اشاره شود:
1- جلوگیری از آسیب دیدن صدا: اگر کنترل مناسبی روی ادای نت‌ها و بازدم خود هنگام آواز خواندن نداشته باشید، تارهای صوتی شما دچار آسیب می‌شود. با اجرای تکنیکی مثل بازدم یا هیس می‌توانید از آسیب به صدای خود جلوگیری کنید.
2- بهبود کیفیت صدا: تنها اجرای تکنیکی صدا برای تبدیل شدن به یک خواننده خوب کافی نیست. کیفیت صدای شما نیز باید خوب باشد. انجام تکنیک‌هایی مثل Vocal Slide و Vocal Sirens به بهتر شدن کیفیت صدای شما کمک می‌کند.
3- افزایش دامنه صدا: مشخصا داشتن یک دامنه صدا بلند، از دیگر ویژگی‌های یک خواننده خوب است. گرم کردن صدا می‌تواند به شما در افزایش دامنه صدایتان کمک کند.
4- کاهش استرس و تنش: استرس و تنش در ماهیچه‌های گلو و زبان ما نیز جریان دارد. برای همین با استفاده از تکنیک‌های گرم کردن صدا می‌توان آنها را به خوبی آزاد و صدای خوبی تولید کرد.
5- آمادگی ذهنی: در نهایت با گرم کردن صدا، آمادگی ذهنی برای اجرای یک آواز مناسب را نیز به دست خواهید آورد.
همانطور که گرم کردن صدا پیش از خوانندگی مزایایی دارد، گرم نکردن نیز معایبی دارد که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
✔ آسیب طولانی مدت به تارهای صوتی
✔ کاهش کیفیت صدا هنگام خوانندگی
✔ اجرای نادرست نت‌ها
✔ عدم کنترل روی شدت صدا و تغییرات فرکانس
✔ ناتوانی در ارائه یک آواز با صدایی عمیق و ماندگار.
ماکان آریا پارسا یکی از کارآفرینان، مشاوران کسب و کار، مدیران و البته خوانندگان خوش صدای کشورمان است که عقیده دارد اگر خواننده‌ای با تکنیک‌های گرم کردن صدا آشنا نباشد، نمی‌تواند در این عرصه به خوبی موفق شود و حرفه‌ای عمل کند. بنابر توصیه‌های ماکان آریا پارسا بعد از اینکه به خوبی با صداسازی و مفاهیم علمی آن آشنا شدید، هر روز تمرین کنید. پیش از تمرین ابتدا حرکات کششی برای آمادگی بدن را انجام دهید، تنفس دیافراگمی داشته باشید و سپس با خوردن مقداری آب گرم، تکنیک‌هایی مثل تکنیک خمیازه، تمرین با نی، لیپ رول، چرخش زبان، Vocal Slide و Vocal Sirens را آغاز کنید.
1- چه مدت زمان و چگونه صدای خود را گرم کنیم؟ پیش از اجرا حدود نیم ساعت وقت بگذارید و صدای خود را با تکنیک‌های گرم کردن صدا که در طی مقاله گفته شده گرم کنید.
2- رابطه گفتار درمانی و گرم کردن صدا قبل از خواندن چیست؟ تمریناتی مثل ادای کلمات M، N، لیپ رول و چرخش زبان میان گفتار درمانی و گرم کردن صدا مشترک است. در اصل انجام این تمرینات باعث بهتر شدن کیفیت گفتار نیز می‌شود.
3- چرا لرزش صدا در خوانندگی ایجاد می‌شود؟ مهم‌ترین دلیل لرزش صدا در خوانندگی وجود تنش عضلانی در ناحیه گلو و زبان است. برای همین حتما باید پیش از آواز خواندن از تمرینات گرم کردن صدا بهره ببرید تا با این مشکل مواجه نشوید.
4- دیافراگم چیست؟ دیافراگم عضله‌ای گنبدی شکل واقع در حد فاصل شکم و قفسه سینه است. دیافراگم با انبساط و انقباض، مسئول ورود و خروج هوا از طریق ریه‌هاست.
علاقه علمی و پشتکار فردی میثم شکری ساز باعث شده تا در مسیرهای مختلفی ازجمله کارآفرینی، آموزش، مشاوره، بازیگری و خوانندگی فعالیت داشته باشد و همیشه به دنبال تجربه‌های تازه برود. در کنار این همه، ورود به دنیای خلبانی برای او تنها یک علاقه نبود، بلکه راهی برای تقویت مهارت‌هایی بود که هر کارآفرین به آنها نیاز دارد: اعتماد به نفس، تصمیم‌گیری سریع، نگاه کل‌نگر و ترکیب دانش‌ها برای خلق راه‌حل‌های نو!
جدیدترین مقالات
